Zazdrość w związku na początku może być odbierana jako opiekuńczość oraz zaangażowanie. Jednak czasami zdarza się, że przeradza się w kontrolę, brak zaufania i podejrzliwość. Może wtedy prowadzić do obsesji. Taka patologiczna zazdrość występuje w zespole Otella.
Zespół Otella, zwany inaczej syndromem albo kompleksem Otella jest zaburzeniem psychotycznym. Opiera się na niczym nie uzasadnionym przekonaniu o zdradzie partnerki czy partnera i całkowitym braku zaufania. Osoby z tym syndromem cierpią na daleko posunięty brak krytycyzmu w odniesieniu do własnych przekonań i postępowania.
O tym, że ktoś cierpi na urojenia niewierności może świadczyć to, że wysuwa swoje podejrzenia z mało istotnych i niejednoznacznych przesłanek np. 5 minutowe spóźnienie, treść oskarżeń jest absurdalna np. wielokrotne zdrady z dużą ilością kochanków, a także pojawiają się zachowania sprawdzające np. przeszukiwanie rzeczy w celu szukania dowodów zdrady, śledzenie. Zdarza się że oprócz urojeń na temat niewierności ujawniają się także urojenia prześladowcze np. przekonanie że żona wraz z kochankiem planują zabicie chorego. Zespół Otella częściej dotyka mężczyzn.
Przyczyny wystąpienia zespołu Otella
Zespół Otella może mieć różne podłoże. Za najczęstszą i najbardziej popularną przyczynę podaje się uzależnienie od alkoholu. Wieloletnie i intensywne picie może prowadzić do paranoi alkoholowej, która trwa miesiącami, a nawet latami. Dominującym objawem są urojenia niewiary partnerskiej. Zespół ten wykształca się zazwyczaj u osób, które już wcześniej były podejrzliwe i zazdrosne. Często na tym tle pojawiają się także zachowania agresywne. Zarzuty o zdradę wynikają z przyczyn biologicznych np. problemy seksualne osoby pijącej oraz psychologicznych np. partner czy partnerka odmawia stosunku z osobą pijaną.
Jednak nie każda osoba uzależniona od alkoholu cierpi na zespół Otella. Może wykształcić się on również u osób uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających. Częstą przyczyną jest także trauma po poprzednim związku, bardzo niska samoocena, ale też choroba - schizofrenia paranoidalna.
Zachowania przemocowe w zespole Otella
W opinii chorego niewierność powinna być potępiana i karana. W związku z tym podejmuje on wiele, często agresywnych działań wobec osoby, z którą jest w związku np. śledzi, podsłuchuje, przeszukuje rzeczy osobiste, nachodzi w pracy czy miejscach publicznych, nęka telefonami, grozi, wymusza przyznanie się do „winy”, wyzywa, obraża.
U osób uzależnionych od alkoholu, którzy dopuszczają się przestępstwa jedną z częstych przyczyn stojących za złamaniem prawa jest właśnie chorobliwa zazdrość. Urojenia na tym tle są także powodem znęcania się, maltretowania, a niestety nawet zabójstw. Zdarza się, że zakończenie takiego związku nie kończy prześladowania. Wtedy ofierze zostaje możliwość ochrony poprzez drogę sądową np. wystąpienie o zakaz zbliżania.
Pomoc osobie z zespołem Otella
W przypadku, kiedy zespół Otella jest skutkiem paranoi wywołanej chorobą alkoholową należy zacząć od leczenia alkoholizmu. Zachowanie trzeźwości jest konieczne do podjęcia walki z patologiczną zazdrością, jednak nie gwarantuje jej ustąpienia. Często właśnie całkowita rezygnacja z alkoholu czy wystąpienie zespołu abstynenckiego, nasila objawy.
W leczeniu potrzebna jest psychoterapia, a w niektórych przypadkach nawet hospitalizacja. Pomoc psychiatryczna konieczna jest głównie dla osób agresywnych. Cały proces leczenia farmakologiczny oraz psychoterapeutyczny jest długi i żmudny, a efekty nie są gwarantowane. Niestety często nie osiąga się całkowitej poprawy.
Najlepiej, kiedy osoba z zespołem Otella sama jest świadoma problemu i szuka pomocy chcąc zmiany. Najczęściej jednak chory broni się przed podjęciem terapii. Uważa siebie za osobę zdrową, a podejrzewa że to inni działają na jej niekorzyść. Kiedy następują próby urealnienia takiej osoby, ta tylko utwierdza się w stanowisku, że to zachowanie innych jest przyczyną problemów. W momencie, gdy chory jest niebezpieczny dla otoczenia, zagraża najbliższym, w tym dzieciom, dopuszcza się przemocy fizycznej i psychicznej, można starać się o przymusowe leczenie na podstawie nakazu sądowego.
Na koniec
Zespół Otella może zniszczyć niejeden związek czy rodzinę. Występująca w nim zazdrość jest niebezpieczna i może skutkować przemocą fizyczną, psychiczną oraz seksualną. Związek z osobą cierpiącą na zespół Otella jest możliwy, ale jednocześnie bardzo trudny. Może trwać jedynie przy zaangażowaniu dwóch osób, świadomości problemu i leczeniu.
Joanna Kiszka – psycholog
Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Górnie
Źródła:
- Kowalewski „Zespół uzależnienia od alkoholu wśród dorosłych”, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2016.
- Klimkiewicz „Zaburzenia psychiczne związane z używaniem alkoholu” w: „Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu” pod red. M. Wojnar, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2017, str. 85 – 96.
- Samochowiec „Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu i innymi substancjami psychoaktywnymi” w: „Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny” pod red. M. Jarema, J. Rebe-Jabłońska, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2011, str. 81-120.
- https://www.elle.pl/artykul/zespol-syndrom-lub-kompleks-otella-czym-jest-i-jak-sie-objawia-ten-problem-czy-uniemozliwia-on-szczesliwy-zwiazek?fbclid=IwAR0DGUJZRXkBYpCvKmxRBlgzu8SZqIvv54QYvdR0nZV68UNJhs84SHkYWz4